Berberblog -Moroccan Primate Conservation Foundation (www.mpcfoundation.nl)

We hebben in totaal in juni en juli per maand zo’n 150 km aan road surveys gedaan en 50 kilometer transecten gelopen (eigenlijk het dubbele ivm heen en teruglopen naar de auto…).

We hebben tijdens ieder transect dat we lopen apen gezien. Berberapen zijn redelijk gebonden aan een territorium en we leren de plaatsen waar je de apen kan vinden inmiddels redelijk goed kennen. Het geboorteseizoen van de berberaap is in het voorjaar en loopt door tot juli. We hebben tijdens ons werk heel veel jongen gezien, nog volledig zwart behaard. Dat raken ze na zo’n 2 tot 3 maanden kwijt. Sommige groepen leven dicht bij fossielverkopers, omdat zij daar gevoerd worden door de verkopers zelf en de toeristen. Dit trekt klandizie aan. Soms als het heet is kan je apen zien met een fles mineraalwater aan hun mond, soms met koekjes, appels en brood. Triest maar waar. Het voordeel van deze leefwijze is weer dat er in deze groepen geen jongen gevangen worden, want ze worden “beschermd” door de fossielverkopers. Ook ik hou een oogje in het zeil en de verkopers kennen me inmiddels. Als ik kom en ik vind niet hetzelfde aantal babies als de vorige keer, dan doen ze hun uiterste best om de moeders of mannetjes met jongen te zoeken. Op deze manier ben ik een soort apenpolitie geworden. Vandaag nog zei een van de verkopers “Ah, bonjour Madame, ben je er nou nog steeds?”. Ik vond dat wel amusant. Ze vragen me ook om advies wat te doen om te voorkomen dat apen op de weg gaan zitten en overreden worden door auto’s. Tja, antwoord ik dan, niet meer langs de weg voeren is de enige oplossing. Maar ja, dat is natuurlijk geen optie. Ik heb persoonlijk niet veel moeite met de deze leefwijze van 3 groepen apen die bijgevoerd worden. Als het bij deze drie blijft, kunnen zij voor de luie toeristen als soort educatie fungeren. De Marokkanen die ik bij de apen zie zijn erg enthousiast en vinden het geweldig om de apen van dichtbij te zien. Eigenlijk een soort dierentuin, maar dan in hun natuurlijke habitat. Ik hoop echter dat het bij deze drie groepen blijft, en dat men de wilde groepen verder met rust laat…

De derde dag transecten lopen was het zwaarst tot nu toe. Vanaf die dag ging alles makkelijker. Het was mijn gevreesde Sidi Mguild transect en ik was al kapot voordat we begonnen. In de volle zon bergopwaarts klimmen. Meteen werd weer duidelijk waarom het noodzakelijk is om een gids te hebben die de bergen kent en ogen heeft als een raaf, want terwijl ik nietsvermoedend, hijgend en puffend naar mijn GPS aan het staren was om de juiste richting te zoeken, ontdekte Karim op 10 meter afstand voor ons een enorme zwarte cobra die lag te zonnen. Deze cobra is van de soort die men gebruikt bij slangenbezwering, die omhoog komt bij de fluitmuziek en een van de meest agressieve van zijn soort in Marokko, en ook dodelijk……… Gefascineerd stond ik te staren en dacht bij mijzelf, als ik hier alleen was geweest, was ik recht op de cobra afgelopen…… Wel prachtig, maar helaas geen foto gemaakt want dat was te riskant. Het schijnt dat slangen als het heet is enorm actief en snel zijn en dus als we hem verstoorden, liepen we een groot risico.
Volgens de Islam moet je een dodelijk of giftig dier doden als je die tegenkomt, want anders kan jij op je geweten hebben dat het dier een andere persoon doodt als je hem in leven laat. Gelukkig denkt Karim daar anders over en zijn we gewoon in een grote bocht om de slang heen gelopen.

Bezoek
Het was een zware tocht, we hebben geen apen gezien, maar we eindigden in een tijdelijke nederzetting van een Berberfamilie (zie foto), en dat was een bijzondere ervaring. De Berbers leven in de winter in bestaande dorpen maar in de minder koude seizoenen leven ze in tenten op een plek vanuit waar voornamelijk de mannen overdag met hun kuddes geiten en/ of schapen het bos intrekken om te hoeden. De vrouwen blijven in het dorp en gaan water halen en maken met de hand de meest prachtige Berbertapijten die ze later op de markt verkopen. Ik heb me nooit gerealiseerd dat een tapijt die bij ons in Nederland in de winkel ligt op deze manier wordt geproduceerd en hoe veel werk het is om het te maken. De vrouwen zijn met een tapijt maanden bezig. We hebben met de vrouwen en kinderen volgens traditie munt thee gedronken en gezien hoe zwaar het leven van deze mensen is.
Wij openen een kraan en hebben water. Zij moeten uren met de ezel naar de dichtstbijzijnde bron om water te halen en zij her-gebruiken water vele malen. Daar kunnen wij nog iets van leren in het Westen. Ik heb gezien hoe zij hun eigen brood bakken op een vuurtje. Deze mensen leven als een met de natuur en gebruiken de natuurlijke bronnen optimaal.

Karim en ik hebben besloten dat dit ons vaste beginpunt wordt van dit transect en iedere keer als we hier komen worden we warm onthaald en leren we van hun simpele maar bijzondere leefwijze.

De tweede dag transecten lopen was pittig, aangezien we op die dag 2 hebben gedaan en om en nabij 18 kilometer hebben gelopen. Ik ben 2 keer gevallen en dacht regelmatig, dit ga ik niet overleven…..dikke blaren onder mijn voeten, constant dorst, spuug zo dik als honing en drijfnatte kleren van het zweet. Het was die dag namelijk 35 graden. Ik moet echter zeggen dat het bos wel verkoeling biedt, maar teruglopen over de weg naar de auto in volle zon was pittig. We hebben dan ook besloten dat we voortaan als we over de weg teruglopen naar de auto gaan liften. Maar ja, er rijdt (gelukkig) weinig verkeer door het bos, muv een toerist of een illegale houtkapper….
We hebben die dag drie groepen apen gezien. Het kostte me wat moeite mijn formulier op de juiste manier in te vullen, hij was niet helemaal geschikt en ik wilde tegelijkertijd ook de apen tellen en bekijken, en dat bleek allemaal lastig zo de eerste keer. Gelukkig is Karim erbij en volgt en telt hij alvast de dieren terwijl ik alle noodzakelijke andere informatie eerst opschrijf voordat ik het vergeet. Ik had nooit gedacht dat ik stress zou voelen in het bos, maar heel even bespeurde ik dat gevoel. Dit verdween gelukkig na een aantal keren toen ik wat routine kreeg.

De volgende dag zijn we begonnen met een transect te lopen die in het koudste gebied van Marokko ligt, ze noemen het Zwitserland van Marokko, want in de winter wordt er volop geskied. Het was prachtig en we hebben het transect gemarkeerd om niet altijd naar de GPS te hoeven kijken. Zo kan ik samen met Karim meezoeken naar apen en ook om me heen kijken.
Karim loopt voorop en ik navigeer hem. We hebben geen apen gezien dit keer en later blijkt waarom. Er blijken geen apen in dit stuk te leven. We hebben dus ook spoedig het transect verlegd naar een gebied waar wel apen leven. We hebben 12 kilometer gelopen die dag en het viel me alles mee, ondanks mijn gehijg en gepuf als we bergen op moesten lopen.

De eerste dag hebben we besteed aan het zoeken van de beginpunten en eindpunten van mijn transecten. Een transect is een rechte lijn door het bos van willekeurige lengte in kilometers en willekeurig gekozen in bepaalde gebieden in het bos. Ik gebruik een GPS (Global Positioning System) en een kompas om te navigeren in het bos want de transecten gaan dwars door het bos heen en verdwalen is niet moeilijk….. Tijdens het lopen tellen we iedere aap die we zien en noteren veel zaken zoals de afstand van de apen tot het transect en de hoek ten opzichte van mij. Ook schrijf ik op of het mannetjes of vrouwtjes zijn en verdeel de dieren in groepen van volwassen man, vrouw, juveniel en baby’s. Door vaak dezelfde transecten te lopen vormen deze lijnen een steekproef van het gebied en kan ik later berekenen hoe groot de dichtheid van de apen is in het gebied door het te extrapoleren naar het hele bos. Ik ga per maand 3 keer vier dezelfde transecten lopen.

Het zoeken naar de begin en eindpunten was niet eenvoudig, want deze punten liggen niet langs de weg en met behulp van de GPS hebben we uiteindelijk de makkelijkste plekken gevonden om de auto achter te laten. Ik kreeg meteen al een punthoofd van een transect dat in het gebied ligt dat Sidi MGuild ligt. We hebben uren gezocht naar de dichtstbijzijnde plek om de auto te parkeren en helaas bleek dat dat op zo’n 4 kilometer lopen ligt van het transect, wat betekent dat op de dagen dat ik dit transect loop, we niet alleen de dubbele afstand lopen (heen en terug uiteraard), maar ook nog eens een heel eind om bij de auto te komen. En de hoge bergen die ik zag baarde me zorgen, want mijn conditie was niet echt geweldig toen ik begon……

Road surveysWat ik ook doe is alle wegen die door het bos lopen ook als transecten te behandelen door zogenaamde “ road surveys” te doen. We rijden langzaam op weg naar een transect en kijken goed om ons heen of we apen zien. Zodra we een aap of groep zien stoppen we en verzamelen dezelfde informatie als tijdens transecten. Deze methodiek heeft echter nog een doel, en wel om te onderzoeken of de apen in de zware droge seizoenen meer langs de weg te vinden zijn ivm watertekort dan in andere seizoenen. We rijden geen extra kilometers voor dit deel van het onderzoek, de ritten zijn altijd onderdeel van de reis naar een transect toe.

Na een maand is het dan eindelijk zover. Ik ga beginnen met mijn onderzoek. Ik vind het ontzettend spannend want ik heb ontzettend veel voorbereidingen getroffen, maar de ervaring leert dat dingen altijd helemaal anders gaan dan gepland en dat men tijdens het veldwerk continu beslissingen moet nemen hoe zaken aangepast moeten worden. Ik ben benieuwd.
Ik heb een prettig hotelletje gevonden waar ik rustig kan werken na in het veld te zijn geweest, er is een internetverbinding en voor Karim wordt ook alles geregeld. Karim lijkt gelukkig met zijn tijdelijke thuis, hij is continu de hort op na het werk in het bos en heeft al veel vrienden gemaakt in een dag. Zo gaat dat hier in Marokko. Het sociale leven is hier veel belangrijker dan bij ons.